Rövşən Ağayev: «Özəlləşmədən və dövlət istiqrazlarının satışından proqnozlaşdırılan gəlir real deyil»

Nazirlər Kabinetinin təqdim etdiyi 2010-cu il dövlət büdcəsinin layihəsindən məlum olur ki, 1 milyard 250 milyon manata yaxın kəsir var. Bu, cari ilin dövlət büdcəsi ilə (2009-cu ildə 178 milyon manat büdcə kəsiri nəzərdə tutulub) müqayisədə 7 dəfə çoxdur. Ekspertlərin fikrincə, kəsir gələn ilin dövlət büdcəsində ciddi problemlərdən biri olacaq.

İqtisadi Təşəbbüslərə Yardım Mərkəzinin eksperti Rövşən Ağayevin sözlərinə görə, 1 milyard 250 milyon manat ümumi daxili məhsulun 4 faizindən çox edir. Bu isə təhlükəli bir həddir: «Böhran, xüsusilə büdcənin imkanlarının məhdudlaşdırıldığı şəraitdə hökumət kəsirsiz büdcə yaratmağa çalşımalı idi. Paradoksal vəziyyət yaranıb. Büdcənin icrasında problem olmadığı 2006-2008-ci illərdə profsit (artım) yaranıb. Amma indi imkanların məhdud olduğu şəraitdə kəsirli büdcə zərfi təqdim edilib. 2010-cu ildə proqnozlaşdırılan 1 milyard 250 milyon manat büdcə kəsiri ümumi daxili məhsulun 4 faizindən bir qədər çoxdur. Halbuki, Avropa Birliyi ölkələrində müəyyən sazişə əsasən, büdcə kəsiri 3 faizdən çox ola bilməz. Deməli, 3 faiz götürülübsə, bu, optimal bir rəqəmdir. Bundan əlavə, gəlirlərin məhdudlaşdığı, maliyyə sektorunda xeyli gərginliyin yarandığı bir şəraitdə hökumət makroiqtisadi sabitliyin qorunması baxımından kəsirsiz büdcənin formalaşmasına çalışmalıdır». R.Ağayevin fikrincə, 1 milyard 250 milyon manatlıq kəsir özünü doğrultmayacaq:  «Belə ki, hökumət gəlirləri kəskin azaldıb. Büdcə  gəlirləri 18 faizə, xərcləri isə 9 faizə yaxın azaldılıb. Hökumət burada göstərməyə çalışıb ki, xərc prioritetlərimizdə kifayət qədər ixtisarlara getmirik. Amma bu kəsiri örtmək üçün mənbələr yetərincə deyil. Əsas mənbə kimi özəlləşdirmədən daxil olan və qısa müddətli istiqraz kağızlarının satışından əldə olunan vəsaitlərdən istifadə edilir. Azərbaycanda isə özəlləşdirmə başlayandan indiyədək, 14 il ərzində dövlət büdcəsinə bu sahədən heç 600 milyon manat vəsait daxil olmayıb. İstiqrazların satışı da əhəmiyyətli paya malik deyil. Özü də bu bazar maliyyə böhranı ilə əlaqədar xeyli məhdudlaşıb. Ona görə də kəsirin məbləğini real görmürəm. Ola bilsin ki, icra müddətində də xərclər azaldılsın».

Onun sözlərinə görə, ölkədə peşəkar büdcə planlaşdırılması aparılmır: «Büdcə planlaşdırılması, adətən, bu cür gedir ki, cəmiyyət ehtiyaclarını, xərc öhdəliklərini müəyyənləşdirir, sonra uyğun gəlir formalaşdırır. Azərbaycanda isə tərsinədir. Hökumət birinci gəliri hesablayır, artıq xərcləri ona uyğunlaşdırır.

Bu il investisiya xərcləri 4,8 milyard manat proqnozlaşdırılmışdı və onun 1,6 milyard manatı bölüşdürülməmişdi. Bölüşdürülməmiş vəsait 2009-cu ilin büdcəsində ixtisar olunacaq. Çünki cari ildə də gəlir proqnozunun özünü doğrultmayacağı gözlənilir. Həmin bölüşdürülməmiş vəsaitlə xərclər gəlirlərə uyğunlaşdırılacaq. 2010-cu ildə də yəqin ki, ssenari belə olacaq. Ola bilsin ki, investiya xərclərinin bir hissəsi yenə bölüşdürülməmiş saxlayacaqlar. Əgər ilin ortasında neftin qiymətində dəyişiklik, büdcə gəlirləri proqnozdan artıq olsa, bunun hesabına kəsir azalacaq. Əksinə olsa, indiki vəziyyət davam etsə, qiymətlər dəyişməyəcək, həmin vəsait yenə bölüşdürülməyəcək. Həmin vəsait xəyali olaraq mövcud olacaq və beləliklə, sıradan çıxacaq. O halda, ilin sonunda böyük olan kəsiri görməyəcəyik».

2009-cu ilin büdcə kəsirinə gəlincə, ekspert bildirdi ki, burada da profsitin olacağı gözlənilir: «İlin 6 ayının nəticələrinə görə investisiya xərclərinin az olması hesabına profsit yaranıb. İlin sonuna kimi necə olacağını indidən şərh vermək düzgün olmazdı. Amma belə görünür ki, 2009-cu ildə də profsit yaranacaq».

Onun sözlərinə görə, neftin bazar qiyməti 45 deyil, 50 dollardan götürülsəydi böyük kəsir yaranmayacaqdı: «Neftin baza qiyməti aşağı həddə hesabladılar deyə, gəlir azaldı, xərclər yerində qaldı və kəsir hissəsi şişdi. Əslində, kəsirin böyük götürülməsilə hökumət özünə ayaq yeri saxlayıb. Hesablayırlar ki, gələn il neftin qiyməti yüksək olsa, əlavə vəsait daxil olacaq və əlavə kəsr yaranmayacaq. Belə olsa, dediyim ki, investisiya xərcələrinin bir hissəsinin saxlanması hesabına örtüləcək».